Lieve Broedparel,
Dit was een van mijn favoriete podcasts om te maken. Ik houd ervan om onderwerpen te bespreken die mijn kijk op de wereld verruimen—vooral als zo'n nieuwe visie een hoopvol, accuraat en modern perspectief biedt op iets waar bijna iedereen mee te maken heeft. In deze aflevering praat ik met historicus, auteur en columnist Lotte Houwink ten Cate over haar recente boek De Mythe van het Gezin. Hierin onderzoekt ze hoe het kerngezin—dat traditionele gezin met een vader(figuur), moeder(figuur) en kind(eren), met vaste rollen voor man en vrouw—in onze samenleving nog steeds wordt gezien als het culturele ideaal én het beste thuis voor kinderen.
Deze podcast is tot donderdag 14 november te beluisteren voor iedereen. Daarna alleen nog voor betalende abonnees. Upgrade hier voor toegang tot alle podcasts.
Zelf kwam ik met deze mythe in aanraking toen ik twee jaar geleden besloot uit elkaar te gaan met de vader van mijn eerste drie kinderen. Enerzijds merkte ik hoe sterk het stigma op scheiden is; het wordt al snel gezien als 'mislukt' of 'gebroken', gevoed door het ideaalbeeld van het kerngezin. Anderzijds zag ik tot mijn verbazing (en opluchting!) hoe goed mijn kinderen eigenlijk gedijden, deels omdat we veel aandacht gaven aan een zorgzaam proces, maar ook omdat ik ben gegroeid in wie ik wil zijn. Ik voel me een wijzere vrouw en een betere moeder, die keuzes maakt vanuit zowel hart als verstand—een voorbeeld dat ik mijn kinderen wil meegeven. Zijn kinderen uiteindelijk niet het meest gebaat bij ouders die de beste versie van zichzelf zijn?
Het Kan Ook Anders
Er zijn volgens Lotte ook andere gezinsvormen mogelijk—denk aan alleenstaand ouderschap, co-ouderschap, of samengestelde gezinnen—die net zo goed een stabiele basis kunnen bieden aan kinderen. Onderzoek wijst er bovendien op dat kinderen van gescheiden ouders geen noemenswaardige achterstanden oplopen op de korte of lange termijn. De manier waaròp ouders uit elkaar gaan, maakt daarbij echter wel wezenlijk verschil. Dit laat zien hoe onwijs belangrijk het is om met aandacht èn vriendelijkheid te scheiden. Makkerlijker gezegd dan gedaan, natuurlijk, zeker niet makkelijker gemaakt door de druk van het culturele ideaal van het kerngezin. Dat ideaal draagt het idee van mislukking en opgeven met zich mee en dat maakt een gezonde scheiding nog ingewikkelder.
Opvallend is dat we in de media geregeld horen dat kinderen van gescheiden ouders aan het kortste eind trekken, maar als je het mij vraagt mist hier een cruciale nuance: het gaat niet alleen om de scheiding zelf, maar dus om de manier waarop. Bovendien gaan we snel volledig voorbij aan de impact op kinderen die opgroeien in een ongelukkige ouderrelatie.
Lotte haalt in haar essay voor De Groene Amsterdammer een spot on uitspraak aan van de Franse socioloog Benoît Hachet: “Naar de mogelijke psychische schade die kinderen ondervinden van hun getrouwde ouders wordt nauwelijks onderzoek gedaan. Ook ouders die onder één dak wonen, kunnen kinderen in een loyaliteitsconflict storten. Hoe ontwikkelen kinderen zich van wie de moeder financieel afhankelijk is, of van wie de werksuccessen thuis tot spanningen leiden? Wat zijn de gevolgen van dominantie en wegcijferen? Van ouders die gevoelens ontkennen? Hoe werkt het liegen door, de geheimhouding, de opgekropte frustratie?”
Belangrijke vragen die je anders kunnen doen kijken naar wat een stabiele en liefdevolle omgeving voor kinderen kan zijn. En die mijn ideeën hierover ook zeker deden kantelen.
Wat ik ermee wil zeggen, is dat het niet meer als zaligmakend moet worden beschouwd om koste wat kost bij elkaar te blijven " vanwege de kinderen", en dat, misschien nog wel belangrijker, het tijd wordt dat we de manier waarop we succesvolle relaties definiëren veranderen van langdurigheid (zoals met de viering van een bronzen, koperen of gouden huwelijk) naar de kwaliteit van de relatie.
Ruimte
Begrijp me niet verkeerd—dit is geen pleidooi voor scheiden of het verheerlijken ervan. Onderzoek toont namelijk aan dat kinderen het gelukkigst zijn met ouders die gelukkig samen zijn (al zijn eenoudergezinnen in dit onderzoek niet meegenomen). Maar deze kinderen worden op de voet gevold door kinderen van ouders die gelukkig gescheiden zijn! Daarna komen de kinderen van ouders die ongelukkig bij elkaar blijven, en de hekkensluiters zijn kinderen van ouders die ongelukkig uit elkaar zijn gegaan, bijvoorbeeld door een vechtscheiding.
Wat ik je hiermee hoop mee te geven, is wat meer ruimte. Ruimte voor iets anders, voor jezelf, ademruimte. Ik hoop die druk wat te verlichten. Er is namelijk niet één heilige graal om onze kinderen zo goed mogelijk op te voeden. Sterker nog, onze huidige opvatting van het gezinsleven is behoorlijk recent! Ter idee: neem het hele menselijke bestaan en dan blijkt dat we in slechts een luttele 6% van die tijd in monogame samenlevingen hebben geleefd, met paarvorming en het kerngezin als nog veel recenter fenomeen.
Zoals Lotte in de Volkskrant schrijft: "het kerngezin is geen zelfgekozen vorm, maar een gevolg van economische en sociale veranderingen, en een nalatenschap van een kleinburgerlijke, christelijke moraal. Het is een sociale norm met reële consequenties, voor mensen die erbinnen vallen en voor wie erbuiten valt. Ondanks dat steeds meer mensen alleenstaand leven, ziet de politiek het gezin nog steeds als de norm en wordt het actief gesteund via overheidsbeleid." En dat geeft maar weer eens aan dat er baat is bij het doorbreken van die mythe.
Authentiek & Gelukkig
Lotte benadert dit onderwerp vanuit haar persoonlijke situatie: ze voedt haar zoon alleen op en ervaart dit als positief, ook al voldoet ze daarmee niet aan de norm. Dit onderwerp wordt nog relevanter als we kijken naar de cijfers—Nederland telt inmiddels 3,3 miljoen eenpersoonshuishoudens, wat laat zien dat de traditionele combinatie van man, vrouw, en kind(eren) minder gangbaar is dan vroeger.
Wat ik mooi vind aan Lotte’s visie en ons gesprek, is dat het niet alleen onze norm, maar ook onze kijk op liefde en goed leven verbreedt. Het maakt ons inclusiever en biedt ruimte aan verschillende wegen die naar Rome leiden—wegen die uitkomen bij gelukkige volwassenen en kinderen, mits we deze bewust en wijs bewandelen. Ik denk dat de moraal van dit verhaal is dat we vrijere, authentieke keuzes mogen maken, keuzes die dichtbij ons hart liggen. Want juist dat leidt tot een gelukkiger leven, en daarmee ook tot een 'beste' thuissituatie voor iedereen.
En ook voor wie wél in het kerngezin zit kan het doorbreken van de mythe waardevol zijn! Het verlaagt de druk en maakt de keuze om bij elkaar te blijven er één uit vrije wil, niet omdat ‘het nu eenmaal zo hoort’.
Kortom, dit nieuwe perspectief op het gezin is daarmee positief en empowering voor iedereen, en eentje waar ik zelf hard aan werk om te omarmen.
Meer over Lotte’s boek De Mythe Van het Gezin:
Ook al leven steeds meer mensen alleenstaand, het gezin wordt nog altijd door de politiek als norm gesteund. Op basis van historisch onderzoek, feministische inzichten, culturele voorbeelden en haar eigen ervaringen als alleenstaande moeder fileert Houwink ten Cate de mythe van het gezin en biedt nieuwe perspectieven. Volgens Correspondent Lynn Berger laat Lotte zie wat er te winnen valt wanneer we liefde, zorg en zekerheid bevrijden uit de houdgreep van het gezin. Lees hier (als Volkskrant abonnee) ook Lotte’s uitgebreide essay Als het gaat om zorg, liefde en seks is het tweeoudergezin vaak ontoereikend. Waarom is het dan nog steeds de norm?
Praat verder over het onderwerp in de comments! Ik ben heel benieuwd naar jouw visie hierop en of je zelf ook ervaring hebt met dit onderwerp.
Liefs,
Share this post