Trigger Warning: in deze e-mail bespreek ik het thema arbortus. In dit stuk deel ik feitelijke en persoonlijke informatie, maar dit is zeker geen vervanging voor goed medisch en psychisch advies.
Het was één van de moeilijkste keuzes die ik ooit heb moeten maken: kiezen voor een abortus. Na het roesje voor mijn curettage (ik hoorde bij die 5% bij wie de abortuspil niet volledig werkte) stroomden de tranen van dankbaarheid over mijn wangen.
Want dat is wel hoe het moet zijn: een veilige, goed verzorgde abortus als recht. Het is een belangrijk recht, geregeld in de Wet Zwangerschap Afbreking uit 1984. Gelukkig steunt ongeveer 86% van de Nederlanders boven de 25 dit recht (Seksuele Gezondheid/Leefstijlmonitor, 2023). Slechts een klein, maar zeer luidruchtig, percentage is fel tegen.
Interactie is belangrijk op Substack. Vond je dit een goed stuk? Je doet me een groot plezier om een comment achter te laten of het artikel te liken <3
Het onderwerp blijft een heet hangijzer waar iedereen in de eerste plaats zijn eigen mening over mag hebben. Het is per slot van rekening een recht, de keuze is persoonlijk, en, niet onbelangrijk, privé. Iets wat nu in Amerika bijvoorbeeld ineens op het spel staat. Het is geen recht meer, en de overheid bemoeit zich tot in de kleinste details met (mogelijke) abortus, met statistisch groeiende dodelijke gevolgen voor moeders en babies. Daartegenover staat dat het recht op abortus in Frankrijk, als eerste land ter wereld een jaar geleden in de Grondwet werd opgenomen. President Emmanuel Macron had de stap aangekondigd nadat in de Verenigde Staten het landelijk recht op abortus was vervallen. Volgens premier Gabriel Attal wordt nu vermeden dat het recht op abortus is ‘overgeleverd aan de grillen’ van politici.
Econoom Kim Fairley wees mij op de recente studie uit 2025 “The Impact of Being Denied a Wanted Abortion on Women and Their Children” over de gevolgen op korte en lange termijn van het weigeren van een gewenste abortus. De conclusie was dat dit ernstige negatieve consequenties heeft voor de gezondheid, het economische welzijn, en de sociaaleconomische ontwikkeling van vrouwen en de eventuele kinderen die een vrouw al had. Zo hebben vrouwen die een abortus wordt geweigerd binnen 9 maanden 2.5% meer kans op overlijden, vooral door de inzet van onveilige abortusmethoden. Ook hebben deze vrouwen vaker last van gezondheidsproblemen, behalen ze een lager opleidingsniveau als ze nog niet afgestudeerd waren, en zijn ze minder actief op de arbeidsmarkt. Ook leven ze vaker als alleenstaande moeder (scheidingen namen bijvoorbeeld significant toe). Vele eerdere studies konden zich nooit baseren op daadwerkelijke causale effecten van abortus. Je kunt simpelweg niet zomaar de uitkomsten vergelijken tussen vrouwen die besloten voor wèl versus gèèn abortus. Er zijn immers specifieke karakteristieken die verschillen tussen deze vrouwen die ook van invloed kunnen zijn op de uitkomsten. Deze studie echter is wel causaal, omdat er totale willekeur zit in alle vrouwen die wel een abortus wilden, maar de een kreeg daar toestemming voor en de ander niet (oftewel, de controlegroep is nu ook een vrouw die wèl abortus wilde). Dat maakt deze studie zeer waardevol en de uitkomsten geloofwaardig.
Toch verbaast het me ook niet dat er zulke heftige reacties zijn op een abortus. Zo merk ik ook bij mezelf dat ik intuitief heel anders tegen een abortus vòòr 6 weken aankijk dan tegen een abortus bij 10 weken, laat staan bij 12 weken. Ik zou het zelf verschrikkelijk vinden als ik een abortus zou moeten doen als de vrucht al volledig is gevormd. En soms wanneer ik naar Josie kijk, dan denk ik bij mezelf: “poeh dat ik dit potentieel heb laten verwijderen”. Een heftig idee vind ik dat…
Maar dit is mijn persoonlijke mening, op basis van mijn persoonlijke ervaringen tot nu toe, waarop ik mijn eigen persoonlijke keuzes tot nu toe heb gemaakt. Wie ben ik om dat ook voor een ander te kunnen bepalen? Bijvoorbeeld voor een tienermeisje, een vrouw die door verkrachting zwanger is geworden, een vrucht die niet levensvatbaar zal zijn na bevalling, een zwangerschap die (hoe gewenst soms, of juist, ook!) levensbedreigend blijkt voor de moeder, of voor wie dan ook die haar keuze baseert op het feit dat zij niet in staat is deze levenslange commitment naar een kind aan te kunnen of willen gaan.
Feit blijft: elke vrouw heeft hierin, met haar eigen persoonlijke, weloverwogen afweging, het recht om over haar eigen lichaam en leven te mogen beslissen. Zonder schaamte, zonder oordeel van een ander, zonder afwijzing. We hebben in Nederland met elkaar afgesproken dat een abortus tot 24 weken moreel aanvaardbaar is.
Maar hier komt de catch: abortus staat nog steeds in het Wetboek van Strafrecht, en de huidige wetgeving gaat ervan uit dat anderen beter kunnen bepalen wat er met het vrouwenlichaam moet gebeuren dan wijzelf. En dat moet gewoon anders, anno 21ste Eeuw. Lees hier ook het pleidooi van schrijver en activist Bregje Hofstede voor de Correspondent.
Een gelaagde discussie
Zoals het met veel belangrijke levenskwesties gaat, is een gesprek hierover gelaagd en kunnen we het onderwerp van allerlei kanten bekijken. Dat het nodig is om het recht op abortus uit het wetboek van strafrecht te halen (hierover later meer) staat buiten kijf. Zeker dus met het oog op de ontwikkelingen in Amerika waar een abortus op veel plekken weer illegaal is geworden, met als mogelijk gevolg dat iedereen betrokken bij een abortus, tot een taxichauffeur toe, strafrechtelijk vervolgt zou kunnen worden. De Franse premier Gabriel Attal noemt het een morele plicht tegenover vrouwen om het recht op abortus in de Grondwet te laten vastleggen.
Bovendien is het essentieel het onderwerp uit de taboe sferen te halen, zodat we meer ervaringen met elkaar kunnen delen en toegang tot educatie erover de norm is voor alle vrouwen. Maar dat maakt het niet meteen tot iets lichtzinnigs. Als ik naar mijn eigen abortuservaring kijk, kan ik vertellen dat een abortus echt een enorme impact op mij heeft gehad, en iets is wat ik nadrukkelijk bij voorkeur niet nog eens wil meemaken. Je wil dus, naast duidelijke educatie en een onbeschaamd pad tot abortus, OOK de kans op een ongewenste zwangerschap met abortus als afloop, verkleinen. Welke maatregelen we kunnen treffen zal ik later in dit stuk ook behandelen. Ook vind ik het belangrijk om te benoemen dat ik geen spijt heb van mijn keuze en ik sta hierin niet alleen. Uit onderzoek van Rutgers blijkt ook dat de meeste vrouwen geen spijt hebben. Dat neemt niet weg dat gevoelens van spijt en verdriet er (soms) bijhoren maar in de meeste gevalen weer na een aantal weken verdwijnen. De abortus voelde voor mij tegelijk ook als een opluchting en bevrijding maar hier zal ik in mijn dagboekfragment nog wat uitgebreider op ingaan volgende week. Uit dit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat vrouwen na een abortus geen verhoogd risico op psychische aandoeningen hebben. Als ze wel psychische klachten krijgen, heeft dit te maken met eerdere psychische aandoeningen.
Graag breek ik het gesprek over abortus open in twee delen hier op Broedparels. In dit eerste deel gaat het over het recht op abortus en behandel ik de status quo in Nederland (en de wereld) en de facts over het onderwerp. In deel II ,wat volgende week verschijnt, zal ik mijn persoonlijke ervaring ook met jullie delen.
Ik ga hierover in gesprek met verloskundige, vrijwilliger bij Abortus Netwerk Amsterdam en onderzoeker Rodante van der Waal. Zij promoveerde onlangs met haar proefschrift aan de Universiteit van Amsterdam, getiteld Reproductive Justice To-Come: From Obstetric Violence to Abolitionist Care en gaat over obstetrisch geweld, obstetrisch racisme, abortus, reproductieve rechtvaardigheid, verloskunde en radicale zorg.
Een Belangrijk Recht met Taboe
Abortus blijft zelfs anno 2024 beladen met stigma en taboe. Uit onderzoek blijkt dat 60% van de vrouwen onder de 25 het moeilijk vindt om over abortus te praten en 50% zich ervoor schaamt (lees hier meer over de feiten en cijfers). Bij vrouwen boven de 25 is er uberhaupt nog geen gedegen onderzoek gedaan.
Dit taboe hindert de vrijheid om keuzes te maken. De abortuszorg is in principe goed geregeld in Nederland, maar het kan beter. Zeker met het oog op het stigma dat er heerst. Een belangrijke aanvulling op het doorbreken van het taboe rond abortus, vind ik, is het voortzetten van de ontwikkeling van optimale anticonceptiemethoden en educatie. We hebben de plicht om de kans op ongewenste zwangerschappen te verkleinen en zodoende ook het aantal abortussen (lees hier een van mijn eerste Broedparels stukken over feiten en fabels van (natuurlijke) anticonceptie). Want hoewel ik een voorstander ben van het recht op abortus, vond ik de ervaring ook behoorlijk ingrijpend en zou ik zelf dat het liefst niet meer mee willen maken. En ik vind het dus ook lastig hier eerlijk over te zijn, als ik me tegelijk hard wil maken voor het recht op abortus.
En dan komen we dus weer tot een van mijn stokpaardjes: open dialoog. Door met elkaar hierover te praten en educatie te prioriteren kunnen we de kans op ongewenste zwangerschappen ook verkleinen.
Feiten en de Wet: Hoe Zit ‘t Precies?
Het taboe rond abortus wordt door verschillende factoren versterkt, waaronder de beperkte wetgeving. Hoewel abortuszorg in Nederland goed geregeld is, staat het recht op abortus nog steeds in het Wetboek van Strafrecht. Huh?! hoor ik je denken.
Ja, je leest het goed: hoewel abortus legaal is, mag deze alleen worden uitgevoerd door specifieke instanties zoals abortusklinieken en ziekenhuizen.
Hoe erg is dat nou als vrouwen in de praktijk wel degelijk toegang hebben tot abortus en deze instellingen volgens strikte richtlijnen werken om veiligheid en kwaliteit te waarborgen? Volgens het Expertisecentrum Seksualiteit Rutgers: “Abortuszorg is medisch noodzakelijke zorg. Nu staat in de wet dat iemand die een abortus uitvoert zonder vergunning strafbaar is. Dit criminaliseert abortuszorg. Iedereen zou bij een ongewenste zwangerschap toegang moeten hebben tot veilige en goede abortuszorg. Toegang hiertoe is een mensenrecht.”
Het is op deze manier dus een dun koord om op te balanceren. Natuurlijk wil je niet dat jan en alleman abortussen kunnen plegen. Maar de kans bestaat dat je als vrouw vervolgd wordt als je niet doet wat de wet voorschrijft. Bijvoorbeeld, het weerhoudt Nederland ervan de abortuspil ook beschikbaar te maken via verloskundigen, de apotheek, of een abortusdoula, hoewel zeker dat laatste misschien voor betere begeleiding van de vrouw zou kunnen zorgen.
Vanaf 2025 zal de abortuspil wel ook door huisartsen mogen worden uitgeschreven. Een goede ontwikkeling. Emeritus hoogleraar Wetenschapstheorie Trudy Dehue schreef dit heldere opiniestuk in de Volkskrant over waarom beëindiging van een zwangerschap ook zonder dokter zou moeten kunnen. Sinds 2023 is in elk geval de verplichte bedenktijd van 5 dagen afgeschaft. Volgens Rutgers was dit betuttelend, rigide, belastend, en ongewenst voor vrouwen. Als een vrouw twijfelt, kan altijd in overleg met de arts bekeken worden hoeveel tijd er nog nodig is.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit dus een lastige vond, is bedenktijd niet juist goed?
Maar het gaat natuurlijk over het vertrouwen van de vrouw en haar, persoonlijke keus. Ik kan nu eigenlijk ook uit eigen ervaring wel stellen dat je dit niet “zomaar” doet.
Het idee dat vrouwen abortus als “makkelijk” alternatief op anticonceptie gebruiken wordt vooral geopperd door ‘pro-lifers’ en anti-abortus agendas maar in de praktijk is het tegendeel waar.
Een Achterhaald Idee
Het feit dat abortus dus nog steeds in het Wetboek van Strafrecht staat en alleen via uitzonderingsregels is toegestaan, maakt de wetgeving omslachtig en verouderd. Deze wetgeving gaat ervan uit dat anderen beter kunnen bepalen wat er met het vrouwenlichaam moet gebeuren dan wijzelf. Dit is een achterhaald, kerkelijk en patriarchalistisch idee.
We zouden zelf moeten kunnen beslissen over ons eigen lichaam. Zoals Rodante van der Waal en historicus Lotte Houwink ten Cate in hun NRC-opinieartikel schreven, is een belangrijke verworvenheid van het feminisme dat we zelf mogen kiezen hoe we met ons lichaam omgaan, zonder oordeel van anderen. Zelfbeschikking noemen we dat. Het artikel (zie hier wat highlights) bekritiseert hoe de media natuurlijke anticonceptie als onverantwoordelijk neerzetten, wat volgens Rodante en Lotte bijdraagt aan de stigmatisering van abortus als iets slechts dat vermeden moet worden. Dit reproduceert paternalistisch moralisme over hoe mensen met een baarmoeder hun lichaam mogen gebruiken. Dit doet me ook denken aan de vraag die presidentskandidaat Kamala Harris hier aan een congreslid stelde over abortus: “Is er een wet die voorschrijft wat een man met zijn lichaam kan en mag doen?”
Abortus kan op verschillende veilige manieren worden uitgevoerd. Tot 9 weken zwangerschap kan een abortuspil worden gebruikt. Tot 12 weken kan een zuigcurettage plaatsvinden, eventueel onder narcose. Tot 22 weken kunnen vrouwen een instrumentele abortus ondergaan (tot 24 weken alleen nog medicinale abortus in het ziekenhuis). Abortus is een van de veiligste medische ingrepen, en vroege abortussen vormen medisch gezien nauwelijks risico. Ongeveer 65% van de zwangerschapsafbrekingen vindt plaats in de eerste 8 weken, en 86% wordt uitgevoerd binnen de eerste 12 weken (Bron: Rutgers, 2023).
Het pleiten voor de legalisatie van abortus betekent niet dat iedereen zomaar een zuigcurretage kan uitvoeren. Wat het echter wel mogelijk zou maken, is het toegankelijker maken van de abortuspil, een procedure waarbij in principe geen arts nodig is voor een veilige uitvoering. Desondanks blijft goede begeleiding en voorlichting cruciaal voor een veilige en effectieve abortuszorg.
Abortus: Persoonlijk, Belangrijk en Breder Gedragen
Dat abortus een persoonlijke, privé en vrije keuze is en zou moeten zijn, maakt het nog geen kleinigheid. We hoeven er ook absoluut niet lichtvoetig over te denken. Integendeel. Maar door abortus te decriminaliseren, kunnen we het publieke debat openbreken en ruimte creëren voor eerlijke gesprekken en goede educatie. Het is cruciaal om jongeren en volwassenen via diverse kanalen van juiste informatie te voorzien en ervaringen van andere vrouwen te delen. Dit helpt niet alleen om abortus te ontdoen van dat loodzware taboe, maar bevordert ook een betere zelfbeschikking en vermindert gevoelens van schuld en schaamte. Daarnaast maakt het ruimte voor de juiste mentale en fysieke ondersteuning (voor vrouwen, maar ook mannen!) indien gewenst.
Tot slot vond ik deze column van Emma Curvers in de Volkskrant ook het lezen waard (paywall).
Meer weten? Lees het boek Ei, foetus, baby van emeritus hoogleraar Trudy Dehue. Bekijk ook de FAQ op de website van abortusiszorg.nl of ga naar de Abortus landingspagina van Rutgers.nl
Liefs,
Share this post