#2 Bonus: Mag ’t wat bekender?

Feiten en fabels over natuurlijke anticonceptie en de noodzaak van goeie voorlichting

Omdat dit zo’n belangrijk onderwerp is heb ik besloten dit uitgebreide artikel voor iedereen toegankelijk te maken. Bij deze dus een klein cadeautje van mij aan jou. Omdat dit een behoorlijk beladen onderwerp is, en mensen snel hun eigen aannames eraan koppelen, wil ik mijn intenties verduidelijken.

Het delen van informatie over natuurlijke anticonceptie betekent namelijk niet dat ik tegen hormonale anticonceptie ben. Het feit dat ik kritiek durf te hebben op hormonale anticonceptie en de voorlichting erover betekent niet dat natuurlijke anticonceptie de heilige graal is. Het hogere doel is voor mij altijd (in alles wat ik maak!) de optimalisatie van opties en het welzijn van vrouwen te verhogen. Zoals Lotte Houwink ten Cate en Rodante van der Waal het zo goed verwoorden in hun NRC opiniestuk Twijfelen aan de pil is helemaal niet verkeerd: “We pleiten voor gratis anticonceptie, objectieve informatie over alle anticonceptiemethodes en onderzoek naar alternatieven voor iedereen - inclusief mannen.”

Elke vrouw moet kunnen kiezen wat bij haar past op basis van feiten en eigen inzicht. Laten we dus in dit maatschappelijke debat ons best doen om de vraag en behoefte van vrouwen dichterbij het aanbod van anticonceptie mogelijkheden en zorg te brengen.

Okay, let’s get into it.

Al Scrollend Wijzer Worden: Kan Dat Wel?
Je hebt het misschien ook wel voorbij zien komen: de verhalen van influencers die natuurlijke anticonceptie promoten en de vermeende (maar niet wetenschappelijk bewezen) correlatie met stijgende abortuscijfers. Maar wist je ook dat Nederland, samen met Denemarken, nog steeds een van de laagste abortuscijfers in Europa heeft? Waarschijnlijk niet. En dat is meteen een goed voorbeeld: je hoort nooit het hele verhaal. Toch rest de vraag: wat is hier nu precies aan de hand?

“1 op de 7 vrouwen is op zoek naar alternatieven voor hormonale anticonceptie”

Informatie die je kan vinden op Instagram en TikTok kan natuurlijk nooit volledig zijn. Bovendien is deze vaak gekleurd door merken die de promotie betalen. Toch is er duidelijk een grote behoefte aan alternatieven voor hormonale anticonceptie; uit onderzoek blijkt dat 1 op de 7 vrouwen hiernaar op zoek is! En in het vacuum van informatie wenden vrouwen zich daarom tot social media. Maar waar zijn de zorgprofessionals? Hoe zorgen we ervoor dat vrouwen wèl de juiste en complete informatie krijgen, zodat de toepassing van natuurlijke anticonceptie betrouwbaarder wordt? Had jij de weg al gevonden naar deze handige tool al van Rutgers, het onafhankelijke expertisecentrum seksualiteit, waarin je een overzicht vindt van verschillende soorten anticonceptie middelen en de voors en tegens van die methoden?

Het pijnlijke feit blijft dat veel kennis over de vrouwelijke cyclus en natuurlijke anticonceptie ontbreekt, of niet standaard wordt gedeeld. Biologieboeken vertellen ons bijvoorbeeld niet hoe cervixslijm de vruchtbare dagen beïnvloedt of dat onze temperatuur stijgt na ovulatie. We leren dit meestal ook niet van onze ouders. Dus van wie dan wel? Daarbij worden alle vormen van natuurlijke anticonceptie op één hoop gegooid, terwijl er net als bij hormonale anticonceptie verschillende varianten zijn, elk met hun eigen mate van betrouwbaarheid.

Methode vs. Mens
Ken je bijvoorbeeld het verschil tussen methode- en gebruikerszekerheid? Methodezekerheid geeft aan hoe betrouwbaar een methode is als deze perfect wordt toegepast door de gebruiker. De foutmarge gaat over de situaties waarin de methode zélf faalt. Gebruikerszekerheid laat daarentegen zien hoe betrouwbaar de methode in de praktijk is, bijvoorbeeld als een condoom scheurt door verkeerd gebruik, of als je de pil vergeet in te nemen, of als je cyclus verandert door alcohol of ziekte. Bij het Natuurlijke Methoden onderzoek van Rutgers bleek dat een deel van de mensen te kort maatregelen nam rondom de dagen waarop ze dachten dat ze vruchtbaar waren, of alleen op de dag van hun vermoede eisprong. Dit is weer een voorbeeld van lack of information. Een zaadcel kan 5 dagen blijven leven in de baarmoeder en om die reden pleit Rutgers voor maatregelen (als condoom of onthouding) +/- 7 dagen voor de verwachte eisprong en twee dagen erna.  

En hier is nog een interesting fact: volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is volgens dit rapport uit 2022, de sympto-thermale methode bij perfect gebruik (methodezekerheid) hartstikke betrouwbaar. Onderzoek van Rutgers bevestigt dit: bij perfect gebruik raakt slechts 0,4%-0,6% ongepland zwanger (ter vergelijking, bij de pil is dit 0,3%). In de praktijk (gebruikerszekerheid) wordt 7% van de vrouwen zwanger bij pilgebruik (dat wil zeggen 7 op de 100 vrouwen), tegenover 2% bij de sympto-thermale methode. Zie deze tabel. Best ongelofelijk dat deze informatie niet veel breder gedragen wordt?! Let wel dat onderzoek naar natuurlijke anticonceptiemethodes en hun effectiviteit nog kleinschalig is (zeker ten opzichte van onderzoek naar de effectiviteit van hormonale anticonceptiemethodes) en dat meer en langer onderzoek nodig is om die cijfers meer kracht bij te zetten. In deze tabel zijn bijvoorbeeld alleen studies van redelijke kwaliteit meegenomen. Ook een belangrijke aanvulling is dat de betrouwbaarheidscijfers tussen verschillende sympto-thermale methodes onderling weer variëren. Regel is: hoe meer biomakers gemeten worden (zoals je bij Sensiplan leert) hoe betrouwbaarder de methode.

De sympto-thermale methode gebruikt verschillende biomarkers zoals de lengte van de cyclus, temperatuurmetingen en cervixslijm om de vruchtbare dagen te bepalen. Dit in tegenstelling tot methodes die maar één biomarker gebruiken, zoals de kalender- of temperatuurmethode, die minder betrouwbaar zijn.

Tabel over de methode (betrouwbaarheid perfect gebruik) en gebruikerszekerheid (betrouwbaarheid typisch gebruik) van natuurlijke anticonceptie methoden.

Mag ‘t Wat Bekender?
Er is dus gefundeerd bewijs dat sommige natuurlijke anticonceptiemethoden, namelijk de sympto-thermale methode, betrouwbaar is. Gebrek aan kennis maakt deze methode alleen minder betrouwbaar en het ontbreekt ons veelal aan praktijkervaring onder begeleiding van een daarvoor opgeleide specialist. Ik wil daarom de noodzaak onderstrepen van transparante informatie over álle anticonceptiemethoden, inclusief hun voor- en nadelen, zodra een vrouw daarom vraagt, meestal in eerste instantie bij de huisarts. Of wat dacht je van overheidssubsidies, zodat de sympto-thermale methode breder toegankelijk wordt? En laten we ook meteen zorgen dat hormonale anticonceptie voor iedereen gratis wordt. Nu wordt het na je 21ste niet meer vergoed en betalen vrouwen zo’n €40-€75 per jaar en voor de plaatsing van de Mirena spiraal betalen we zelfs zo’n €160, tenzij aanvullend verzekerd (en site note, nu ik toch op stoom ben, maar waarom zouden wij überhaupt die kosten alleen moeten dragen? Wordt het niet tijd dat we die standaard met onze partner delen?).

Hoewel er al veel bekend is over de mogelijke bijwerkingen van hormonale anticonceptie (en we de vele ervaringen van vrouwen hierin niet over het hoofd moeten zien), staat onderzoek hiernaar nog in de kinderschoenen. Pas sinds de jaren 50 wordt er, mede dankzij de eerste vrouwelijke hoogleraar op gezondheidsgebied, goed onderzoek gedaan naar het vrouwenlichaam. Daarvoor werd het beschouwd als identiek aan het mannenlichaam. Volgende maand ga ik op Broedparels in gesprek met Estrella Montoya, die onderzoek deed naar de invloed van hormonen op het vrouwenlichaam, waarbij we ook aanstippen wat het onderzoek vooralsnog zegt over het gebruik van hormonale anticonceptie. Lees hier alvast een goed genuanceerd stuk op De Correspondent over de effecten van de pil. Dat vrouwen dus op zoek gaan naar alternatieven, zeker bij een negatieve ervaring zelf, is echt zo gek nog niet.

Hormonale Anticonceptie: Gooi ‘t Kind Niet Met ‘t Badwater Weg!
Toch is het ook net zo belangrijk om hormonale anticonceptie niet af te schrijven. Voor sommige vrouwen kan hormonale anticonceptie een passende keuze zijn zonder vervelende bijwerkingen (zoals voor mensen met pre-menstruele klachten en bij (peri)menopauze/overgangsklachten). 

In mijn Instagram DM kreeg ik een bericht van een huisarts die terecht opmerkte dat de regelmaat van je cyclus beïnvloed wordt door levenskeuzes en omstandigheden, zoals alcoholgebruik, slaaptekort en ziekte. Daarbij komt dat een menstruatiecyclus pas rond je 20^e levensjaar regelmatig wordt vult Karin van der Velde, de nieuwe programmamanager Anticonceptie en Abortus bij Rutgers, aan waardoor de kans op een verkeerde inschatting van je vruchtbare dagen snel gemaakt is. Dit is een veelgehoord, belangrijk argument en het is ook waar dat de regelmaat van je cyclus onder invloed staat van externe factoren. 

Maar daarom is het juist zo belangrijk die natuurlijke anticonceptiemethoden van elkaar te onderscheiden. Als je namelijk niet op meerdere biomarkers meet, zoals bij de temperatuur en kalendermethode, kan dit snel leiden tot verkeerde inschattingen (zoals bij mij gebeurde toen ik 7 dagen eerder dan gepland ovuleerde). Bij de sympto-thermale methode meet je wel op verschillende biomarkers (waaronder ook het cervixslijm) en geven de metingen dus een actueel inzicht in wat er nu gebeurt in je cyclus, of deze nu lang of kort is. Dit is dus een belangrijke mythe die, in het kader van transparante informatie, doorbroken moet worden omdat veel vrouwen denken dat de sympto-thermale methode niet voor hen werkt vanwege een onregelmatige cyclus. Dat neemt niet weg dat je wel consequent, adequaat en met discipline de metingen moet toepassen en dat is misschien nog wel de belangrijkste afweging die je moet maken bij de keuze hiervoor.

“Er bestaat hier geen goed of fout. Maar er bestaat wel goed of niet goed geïnformeerd.”

Bij het maken van een keuze die bij je past bestaat geen goed of fout. Maar er bestaat wel goed of niet goed geïnformeerd, weloverwogen of niet. En ik vind dat elke vrouw recht heeft om op basis van de juiste informatie een keuze te maken die bij haar past. Zowel persoonlijk als bij de levensfase waarin ze zich bevindt. Want dit laatste speelt een belangrijke rol bij de keuze die je maakt. Zoals van der Waal en Houwink ten Cate schrijven in hun NRC-opiniestuk: “Zelfbeschikking behelst een goed inzicht in wat een risico inhoudt, hoe groot dat precies is en hoe problematisch je de eventuele consequenties vindt.”  Overigens is dit niet alleen een mening maar een recht en staat het verankerd in Artikel 16.1(e) van het verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen van de Verenigde Naties).

Voor mij en Mart was het duidelijk dat we uiteindelijk een kind wilden, al was het idealiter over een paar jaar. Maar hierdoor waren we misschien wel beter bereid om met de gevolgen van een ongeplande zwangerschap om te gaan dan bijvoorbeeld een tiener. 

Goed Kiezen Kan je Leren
Als je het mij vraagt, vergt kiezen voor een betrouwbare vorm van natuurlijke anticonceptie, kennis, ervaring en vervolgens ook discipline en een betrokken partner. Het idee dat een vrouw van 30 hier betere keuzes in kan maken dan een 17-jarig meisje is logisch. Maar misschien moeten we jongeren, dus meisjes én jongens, vanaf een jongere leeftijd ook sowieso veel beter voorlichten. Er heerst nog steeds een taboe rondom volledige en adequate seksuele voorlichting. Dit geldt zowel voor informatie over genot, plezier en mogelijkheden, als voor de voor- en nadelen van anticonceptie en het feit dat anticonceptie echt maatwerk is.

“Hoe je omgaat met je vruchtbaarheid is een persoonlijke keuze, en dat is een grote verworvenheid van het feminisme.”

Educatie is dus key. En dat deze kwestie om een gedeelde verantwoordelijkheid gaat, staat wat mij betreft buiten kijf. Vooralsnog ligt deze nog veel te vaak en als vanzelfsprekend bij de vrouw. Terwijl een partner die weet hoe je cyclus werkt, meebeslist over wel of geen condoom gebruiken en niet pusht voor onveilig vrijen op vruchtbare dagen, toch een bepalende factor is in de mate van betrouwbaarheid. 

Feit blijft wel dat hoe je omgaat met je vruchtbaarheid een persoonlijke keuze is, en dat is een grote verworvenheid van het feminisme, zoals van der Waal en Houwink ten Cate hier ook schrijven.

Meer weten? Dit radio-interview van de EO met Ineke van der Vlugt, voormalig programmamanager anticonceptie en abortus bij Rutgers, vond ik verhelderend. En hier lees je het volledige rapport van Rutgers over natuurlijke anticonceptie.

Wat Kies Ik Nu?
Als je mij vraagt waar ik na deze zwangerschap voor zou kiezen dan is het eerlijke antwoord: dat weet ik nog niet. Met vier kinderen en alles wat speelt weet ik niet of ik consequent genoeg m’n metingen op alle biomarkers zal doen en daarom neig ik nu naar een spiraal. Aan de andere kant wil ik de sympto-thermale methode van Sensiplan nog wel een kans geven, aangezien ik alleen de temperatuur en kalendermethode met te weinig kennis en onvolledige metingen toepaste in het verleden. Deze methode zou ik wel alleen toepassen, en dit raad ik iedereen aan, nadat ik samen met Mart een cursus heb gevolgd en onder begeleiding van een gecertificeerde consulent ervaring op heb gedaan—al is het alleen al om mijn dochters later meer te kunnen leren over hun cyclus. Om je een idee te geven: de cursus van Sensiplan kost €295 per koppel/vrouw inclusief werkboek, omgerekend zo’n 4.5 jaar pilgebruik. Ik zal jullie hoe dan ook op de hoogte houden. Tot die tijd een groot voordeel van dan toch zwanger zijn? Ik geniet nu in ieder geval nog even ongeremd van de seks ;-)

Liefs,

Interessant? Ontvang veel meer van Broedparels door te kiezen voor een betaald abonnement hier (waaronder het audio interview met cycluscoach Janneke Aronson over natuurlijke anticonceptie):

Deel dit bericht met mensen waarvan je graag wil dat ze het ook lezen hier:

Al betalend lid, doe dan mee met de chat waarin we onze ervaringen met anticonceptie kunnen delen:

Deel jouw favoriete tips en inzichten in een reactie op deze post: