#42 Over de urgentie van (voor)lezen
met gastredacteur Eline Rottier van Boekwijzer
Lieve Broedparel,
Soms vind ik het leuk om experts uit te nodigen mee te schrijven aan een stuk over onderwerpen die ik belangrijk vind. En vandaag in deze allereerste editie gaan we het hebben over een prachtig en urgent onderwerp: lezen.
Je leest het goed…
De status quo in Nederland is om te huilen. Namelijk dat 1/3 van de Nederlandse leerlingen niet het niveau haalt dat nodig is om goed mee te kunnen doen op school en in de maatschappij. Sterker nog, ze lopen zelfs het risico laaggeletterd het onderwijs te verlaten. Van de 14 Europese landen die aan het onderzoek meedoen, scoort alleen Griekenland lager dan Nederland op leesvaardigheid.
Dat legt een grote verantwoordelijkheid bij het onderwijs, waarover later meer. Maar ook wij als ouders spelen een cruciale rol. Want leesvaardigheid en leesplezier stimuleren begint (surprise!) niet op school… maar als onze kinderen baby’s zijn.
Wist je dat baby’s die elke dag één boekje worden voorgelezen in hun eerste vijf jaar met bijna 300.000 extra woorden in aanraking komen? En bij vijf boekjes per dag (wat ik zelf wel ambitieus vind) loopt dat op tot maar liefst 1,5 miljoen extra woorden!
Ik krijg zo’n ontiegelijk voldaan en gelukzalig gevoel als mijn meiden in hun bedjes liggen, helemaal verzonken in hun nieuwste boek zoals Gozert of Luna van Pieter Koolwijk. Dan mogen ze van mij tot ver na hun bedtijd opblijven ;-) Ik voel gewoon aan alles dat het goed is. Een wereld waar ze in kunnen duiken, waar ze ook weer zoveel van kunnen leren over zichzelf en hun eigen leven (zo kocht ik laatst het boek We moeten je iets vertellen over een meisje wiens ouders gaan scheiden). Ik zie hun hersenen gewoon groeien. Bovendien is lezen een fantastische antidote op schermen.
Met Jake lees ik elke avond een prentenboek. Het is echt ons calm down momentje samen.
Tijdens de Kinderboekenweek van 2024 las ik een alarmerend artikel in de Volkskrant (paywall) over de afnemende leesvaardigheid van Nederlandse kinderen. Ook het leesplezier neemt steeds verder af—en dat hangt nauw samen. Want als je ergens niet goed in bent, wordt het vanzelf minder leuk.
Dit roept meteen een interessante discussie op over de inhoud en kwaliteit van het huidige boekenaanbod. Er is namelijk een enorme opmars van boeken geschreven door Youtubers en influencers, zoals Rutger, Thomas en Paco of de Zoete Zusjes. Kinderen verslinden deze boeken massaal. Ter vergelijking: de eerste oplage van De Safari van Rutger, Thomas en Paco was 87.500 exemplaren. Roald Dahl’s De Grote Vriendelijke Reus, dat sinds 1983 in Nederland verkrijgbaar is, werd in totaal 75.000 keer verkocht.
Het leesplezier is er dus wel, maar over de literaire kwaliteit valt te twisten.
Basisschoolleerkracht Anne Steenhoff, auteur van Een lui letterland – Maar zo krijgen we kinderen weer aan het lezen, zegt daarover in de Volkskrant: "Dat is de reden dat ik boeken als De Zoete Zusjes, Het leven van een loser en veel uit Amerika overgewaaide strips als Dog Man, die in de boekenkast van groep 8 stonden, in de prullenbak heb gegooid. Het taalniveau van die boeken is veel te laag. Op school ben je om iets te leren en mogen er best eisen worden gesteld aan wat een bepaald kind in een bepaalde groep leest."
Dat kinderen in hun vrije tijd populaire boeken van vloggers lezen, is op zich geen probleem. Maar als zulke oppervlakkige boeken structureel op school worden aangeboden, wél. Dat gaat in tegen alle principes van rijk tekstonderwijs, benadrukt Jeroen Dera, universitair hoofddocent Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, in hetzelfde artikel.
Nou goed, aanleiding genoeg dus voor een stuk over (voor)lezen. Want ik hou er altijd van om te kijken waar we wel controle en invloed over hebben. En in dit geval is dat dus door zelf voor te lezen aan onze kinderen. Om je wat extra aanmoediging te geven vroeg ik Eline Rottier de belangrijkste voordelen van (voor)lezen voor jullie op een rij te zetten.
Eline’s hoofd is een boekenkast vol verhalen en zij startte daarom haar bedrijf Boekwijzer. Met Boekwijzer biedt ze lidmaatschappen aan ouders en scholen waarin ze advies op maat geeft ter ondersteuning van onze zoektocht naar boeken die kinderen aan het lezen krijgen en houden.
Eline, take it away!
Hi lieve mensen,
Mijn naam is Eline en ik ben eigenaresse van Boekwijzer, een platform dat zich helemaal richt op jeugdliteratuur. Ik vind het geweldig dat ik jullie wat meer mag vertellen over voorlezen. Het is zo belangrijk en een onderwerp naar mijn hart, zowel professioneel als als moeder.
Het geeft ons niet alleen magische moment samen als we in een verhaal verdwijnen, maar is ook een niet te onderschatten onderdeel van de ontwikkeling van kinderen.
Dat voorlezen het leesplezier en leesgedrag stimuleert, lijkt misschien vanzelfsprekend, maar wat het doet voor de taal- en rekenvaardigheid, woordenschat en sociaal-emotionele ontwikkeling is minder bekend.
In dit stuk heb ik de vele wetenschappelijk onderbouwde voordelen van, en belangrijke informatie rondom, voorlezen voor jullie op een rij gezet. Ik hoop dat jullie ze niet alleen zelf gaan lezen, maar ook weer met anderen delen. Daar gaan we:
Vroeg beginnen en lang doorgaan
Voorlezen... je kunt er niet vroeg mee beginnen en niet lang genoeg mee doorgaan. Als we kinderen vanaf jonge leeftijd voorlezen, leggen we de noodzakelijke fundamenten voor een rijkere taalontwikkeling. Wist je bijvoorbeeld dat baby’s die worden voorgelezen met vijftien maanden al voorlopen in hun taalontwikkeling? En die voorsprong breiden ze vervolgens alleen maar verder uit.
Zoals Nina in de introductie al aangaf: als ouders vanaf de geboorte dagelijks één boekje voorlezen, komen kinderen in de eerste vijf levensjaren naar schatting met bijna 300.000 extra woorden in aanraking. Als ouders vijf boekjes per dag voorlezen, zijn dit er bijna anderhalf miljoen.
Ook als kinderen zelf kunnen lezen, is het van groot belang dat we blijven voorlezen. Zo kunnen we hen helpen om gemotiveerd te blijven, hebben we invloed op de boeken die ze lezen, kunnen we boeken voorlezen die ze zelf nog niet kunnen lezen en zijn we erbij als ze een leesdip krijgen. Kortom: zo kunnen we ze helpen om een levenslange liefde voor verhalen te ontwikkelen, ook als ze zelf geen sterke lezers zijn.
Taalontwikkeling, tekstbegrip en woordenschat
De woordenschat, de taalontwikkeling en het tekstbegrip van kinderen die dagelijks worden voorgelezen is groter en groeit sneller dan bij kinderen die dat niet regelmatig ervaren. Het rijke taalgebruik in prentenboeken biedt meer nieuwe woorden en bijzondere zinsconstructies dan alledaagse gesprekken.
Het effect is indrukwekkend. Kinderen die 15 minuten per dag lezen, lezen ongeveer 1.146.000 woorden per jaar. Hun woordenschat kan met zo’n 1000 woorden per jaar groeien. Kinderen die minder dan 5 minuten per week lezen of worden voorgelezen, lezen per jaar maar ongeveer 21.000 woorden.
De kans dat een kind een nieuw, ‘zeldzaam’, woord leert tijdens het voorlezen is bovendien drie keer zo groot als tijdens een gesprek tussen ouder en kind. Daarom is het ook helemaal niet nodig om moeilijke woorden in een tekst te vervangen voor makkelijke woorden. In tegendeel, een nieuw woord is juist ook een prikkelende gespreksopener.