#27 Dagboekfragment over schermtijd
hoe ik het drastisch reduceerde bij m'n kinderen (nu voor mezelf nog...).
Lieve Broedparel,
I know... het begon als kleine overpeinzingen, maar inmiddels groeien mijn dagboekfragmenten uit tot complete artikelen. Er is gewoon zoveel interessants om te delen! Er zijn altijd onderwerpen die mij bezighouden: inzichten die me als moeder helpen op deze reis van vallen en opstaan. Ik was van plan mijn doelen voor 2025 met jullie te delen. Maar die hou je van me tegoed in januari.
Crack voor een kinderbrein
Nu eerst iets dat ons allemaal (en onze kinderen) bezighoudt: schermtijd. Bij ons thuis ging die van gemiddeld 2 uur (!) per dag naar 20 minuten. Sommige dagen zelfs helemaal niets, en in het weekend een film op zaterdagochtend. Op Instagram kreeg ik er zoveel vragen over dat ik besloot er een stuk over te schrijven.
De meesten van ons keken in onze jeugd sporadisch een geanimeerde Disney-film, (in mijn beleving) vaak met onze ouders. Maar dat is inmiddels radicaal veranderd: 24/7 toegang tot filmpjes, niet alleen op tv maar ook via tablets en telefoons. Bovendien zijn die filmpjes veel sneller en prikkelender geworden. Uit onderzoek blijkt zelfs dat van sommige kinderprogramma’s de fragmenten elkaar zo snel opvolgen dat ze hetzelfde verslavende effect hebben als gokautomaten. En wist je dat sommige kinderprogramma’s, zoals CocoMelon (met 184 miljoen YouTube-abonnees), door experts worden omschreven als "crack" voor het kinderbrein? 🫣
Daarnaast stopt het aanbod nooit. Streamingdiensten blijven automatisch doordraaien, waardoor het makkelijk is kinderen urenlang aan een scherm te kluisteren. Het resultaat? De gemiddelde schermtijd van kinderen tussen 0 en 10 jaar is in 10 jaar verdubbeld. Kinderen tot 7 jaar spenderen in Nederland gemiddeld 111 minuten per dag achter een scherm, terwijl de WHO veel minder aanbeveelt:
Tot 2 jaar: helemaal geen schermtijd
3-5 jaar: maximaal 1 uur per dag
6+ jaar: bij voorkeur ook niet veel meer.
Een groeiend probleem: de impact van schermtijd
Ik weet nog goed wanneer er bij mij iets klikte rondond schermtijd bij mijn kinderen. Het was anderhalfjaar geleden, toen ik op vakantie was in Zuid-Frankrijk met vrienden. Een van hen, een oogarts, vertelde over de alarmerende toename van oogafwijkingen, met name bijziendheid bij kinderen. Hij noemde het een echte epidemie.
In Nederland heeft inmiddels zo’n 50% van de jongeren last van bijziendheid. In delen van Azië, zoals China, Taiwan en Singapore, ligt dat percentage nog hoger: 80-90% van de adolescenten is er bijziend. Holy moly!! Door het staren naar die schermen, groeit het oog te lang in plaats van rond, wat niet alleen leidt tot brillen en lenzen, maar ook een verhoogd risico op ernstige oogziektes later in het leven. Hij waarschuwde dat we pas over 30 jaar de volledige gevolgen hiervan gaan zien...
De haat-liefdeverhouding met schermtijd
Zelf was ik al maanden aan het worstelen met schermtijd. Aan de ene kant leek het een lifesaver: het scherm hield mijn kinderen rustig, zeker in de ochtenden toen ik ze in mijn eentje klaar moest maken voor school, en intussen buikjes en broodtrommels moest vullen en zorgen dat iedereen fatsoenlijk op het plein arriveerde rond 8.30 uur. Maar aan de andere kant begon ik te merken dat juist dat rustige moment een prijs had. Ging het scherm uit, dan was het moord en brand.
Als er al niet eentje ontroostbaar huilde omdat het scherm uitging, was er altijd wel iemand die volledig overstuur raakte door een handschoen die niet lekker zat of een knuffel die ineens kwijt was. Het maakte me wanhopig. Ik dacht dat ik afhankelijk was van dat scherm, maar het onhandelbare gedrag erna kon geen toeval zijn.
FF doorbijten
Op een gegeven moment was ik er klaar mee. Resoluut besloot ik dat er in de ochtend geen schermen meer zouden zijn. Ik maakte het ook mijn kinderen duidelijk, en ik wist: dit wordt pittig. Een week lang had ik zeurende, hangende kinderen aan mijn benen terwijl ik broodtrommels stond te smeren. Maar daarna… gingen ze met elkaar spelen!! Ze vermaakten zichzelf. Er was meer harmonie in huis, en er werd aanzienlijk minder gehuild onderweg naar school. Wat ik dacht nodig te hebben, bleek eigenlijk de oorzaak van de chaos te zijn. De schermverslaving hield zichzelf in stand, en door het te doorbreken vond ik rust terug in onze ochtenden.
Dit huilen na het kijken wordt ook bevestigd door onderzoek (bekijk bijvoorbeeld dit filmpje van De Nederlandse baby-breinspecialist Marion van den Heuvel voor BNN). Terwijl je kind ogenschijnlijk rustig op de bank zit, wordt zijn of haar hoofd volgepropt met prikkels. En die prikkels moeten er vervolgens op een bepaalde manier uitkomen. En vaak is de enige manier om dat te laten blijken door heel hard te gaan huilen. Uit dit Amerikaanse onderzoek blijkt dat peuters met veel schermtijd vervolgens ook weer minder goed tegen prikkels kunnen óf er juist meer naar op zoek gaan.
De kunst van verveling
Naast dit soort directe gevolgen, heeft schermtijd ook talloze indirecte effecten op de ontwikkeling van kinderen. Het gaat vaak ten koste van belangrijke activiteiten zoals slapen, spelen en interactie met gezinsleden. Een Australisch onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat peuters door schermgebruik zo’n 1000 woorden per dag missen. Doordat er simpelweg minder met hen gepraat wordt, vliegt hun woordenschat achteruit. En (heel pijnlijk) onze eigen telefoonverslaving speelt hier ook een rol. Wanneer we zelf steeds naar ons scherm grijpen, staat dat echte interactie met onze kinderen in de weg.
Nog zoiets: het verdwijnen van verveling. Onderzoek aan het London's Institute of Psychiatry toont aan dat constante afleiding door technologie het IQ kan verlagen. Daarentegen activeert verveling het 'defaultnetwerk' in het brein, dat essentieel is voor introspectie en creatief denken.
Maar wat gebeurt er als kinderen altijd naar een iPad kunnen grijpen zodra ze zich vervelen? Dan verdwijnt niet alleen de kans om te leren omgaan met verveling, maar ook de vaardigheid om zichzelf te vermaken. Het resultaat? Kinderen worden afhankelijker van ons, wij grijpen vaker naar schermen om het ouderschap dragelijk te maken, en zo blijft het ‘monster’ zichzelf in stand houden.
Smartphone Gevaar
Je hebt enerzijds het kijken naar schermen en anderzijds het gebruik ervan. Bij oudere kinderen speelt social media een steeds grotere rol, en de gevolgen daarvan zijn schrikbarend. Sociaal psycholoog Jonathan Haidt beschrijft in zijn boek Generatie Angststoornis hoe de opkomst van smartphones en sociale media heeft geleid tot een toename van mentale gezondheidsproblemen bij tieners en jongeren, zoals angststoornissen, depressies en zelfbeschadiging. Vooral jonge meiden, die extra gevoelig zijn voor het vergelijken met anderen, worden hard geraakt.
Haidts bevindingen staan niet op zichzelf. Nederlands onderzoek van het Trimbos Instituut bevestigt dat visuele social media zoals Instagram en TikTok jongeren onzekerder maken over hun lichaamsbeeld. Ze ervaren vaker angst- en depressieve gevoelens en vergelijken zichzelf voortdurend met anderen. Het probleem is gigantisch: zo'n 62% van alle jongeren geeft aan verslaafd te zijn aan hun smartphone (!!).
Gelukkig is er een groeiende bewustwording om het gebruik van smartphones te beperken. In Australië is de minimumleeftijd voor smartphonegebruik verhoogd naar 16 jaar (al geeft dit opiniestuk in de Volkskrant aan dat dit geen zaligmakende oplossing is). Steeds meer scholen verbieden smartphones volledig. Het onderwerp staat op de cover van bladen zoals Vrij Nederland, wordt dagelijks in kranten besproken, en inspireert programma’s zoals Schermtijd van
Smithuijsen, waarvan de laatste aflevering specifiek over kinderen gaat.Er zijn ook geweldige initiatieven die ouders en scholen bewuster maken, zoals Smartphone Vrij Opgroeien, een project van actrice Thekla Reuten. Wil je meer weten? Kijk dan deze 14 minuten durende video waarin het initiatief en de argumenten voor een smartphonevrij leven duidelijk worden uitgelegd.
Een experiment met Britse tieners, beschreven in een column in The Guardian (If you’ve got children, you need to watch Swiped and see how sick their phones are making them), laat zien wat er gebeurt als jongeren drie weken zonder telefoon door het leven gaan: de positieve gevolgen waren enorm!
De oplossingen
Vijf jaar geleden hadden we nog geen idee van de impact van deze technologische ontwikkelingen op onszelf én onze kinderen. Dat we nu inmiddels goed weten hoe negatief dit is, is al de grootste winst. Vanuit hier moet goed beleid en richtlijnen voor gebruik volgen. Hieronder deel ik in ieder geval mijn 7 belangrijkste handelingen en inzichten die bijdragen aan minder schermtijd thuis. O.a de 20-20-2 regel van het oogfonds.